Một nhà khoa học nổi tiếng đã dùng chất hướng thần này để đi tìm chân lý về ý thức và truyền cảm hứng cho bộ phim Altered States.
John C. Lilly sử dụng ketamine lần đầu là để điều trị chứng đau nửa đầu. Nó rất hiệu quả – sau đó Lilly, một nhà khoa học trị liệu và là người bạn thân của biểu tượng văn hoá hippie Timothy Leary, đã liên tục dấn thân tìm hiểu những mức liều lượng Ketamine ngày càng cao.
Ketamine, vốn được tạo ra với mục đích gây mê, tình cờ lại có mặt trong 2 dự án để đời của Lilly: bể cách ly – triệt tiêu giác quan (sensory deprivation tank) và giao tiếp liên loài (inter-species communication) với cá heo. “Đêm đó tôi dùng 150mg Ketamine,” Lilly nói trong bài phỏng vấn, sau đó kể về chuyến đi mà ông được tương tác với các sinh linh từ chiều không gian khác.
Ketamine được FDA chấp thuận làm thuốc trị trầm cảm vào năm 2019 sau hàng thập kỉ bị cấm. Sản phẩm dạng xịt esketamine thể hiện tiềm năng lớn trong trị liệu với các chứng trầm cảm kinh niên khó chữa trị qua trị liệu tâm lí. Đó chỉ là một trong rất nhiều công dụng khác của Ketamine.
Ketamine được lần đầu tổng hợp bởi một nhà hoá học tại Detroit năm 1962 với mục đích gây tê và gây mê trong cấp cứu trên chiến trường và để gây mê cho ngựa. Trong suốt vài thập kỉ sau đó nó dần trở thành thứ thuốc được ưa chuộng bởi những người hippie phản văn hoá, và rồi tới những vũ trường.
Tới năm 1970, ketamine có tên mới: “Special K”, và vài cái tên lóng khác. Special K có một chỗ đứng riêng trong lòng những fan cứng của LSD và psychedelics. K xuất hiện trên những trang tạp chí có tiếng như “The Fabulous Furry Freak Brothers”, ngày càng trở nên nổi tiếng trong giới hippie. Thứ những nhà du trí gia (psychonauts) đi tìm là sự tách lìa thân-tâm mà những người lính ở Vietnam kể lại.
“Ketamine có khả năng phân ly (dissociative) cực đại” – theo Tom Schroder, biên tập viên báo Washington Post và là tác giả của bài viết nổi tiếng “Acid Test: LSD, thuốc lắc và khả năng chữa lành”. Trong bài viết ông đã kể ra một vài loại thuốc hướng thần giải trí hiện đang được thử nghiệm lâm sàng trong trị liệu.
“Đây là loại chất hướng thần đầu tiên được chấp thuận để kê đơn. Và có rất nhiều thứ sau đó sắp được hợp thức hoá: psilocybin, MDMA, LSD.” Shroder viết.
Chính quyền liên bang đã đưa Ketamine vào bảng 3 các chất bị kiểm soát năm 1999 để hạn chế việc ketamine bị sử dụng để giải trí. Nhưng kết quả là các nghiên cứu ngày càng ít, và thị trường chợ đen ngày càng lớn.
Ketamine đã có nhiều chiến tích, bao gồm một thế hệ các nhà trị liệu luôn nóng lòng ủng hộ K xuất hiện trong các đơn thuốc trị liệu trầm cảm. Nhưng có lẽ không ai có nhiều kỉ niệm kì lạ với K hơn giáo sư Lilly – một người xuất thân gia thế giàu có từ St Paul Minnesota, với nhiều bằng cấp trong y khoa và phân tâm học.
Ông là tác giả của hơn 20 đầu sách, là người có rất nhiều đóng góp cho nhiều ngành tâm lí học và thần kinh học mà trong đó phải kể đến electro-neurobiology và gas pressure measurement. Lilly được mọi người gọi thân là “máy tính sinh học”, một cụm từ sau đó trở nên quá đỗi quen thuộc với con người của thời đại 4.0. Timothy Leary gọi Lilly là “Isaac Newton của tâm trí”.
Giống như Leary, John Lilly cũng là một nhà du trí gia, người tôn trọng tất thảy các loại thuốc mở rộng tâm trí trong một chuyến phiêu lưu đi tìm những chân lí về sự tôn tại. Trải nghiệm của Lill với LSD được mô tả lại trong cuốn hồi kí “Center of the Cyclone: An Autobiography of Inner Space”. Nhưng ông có nhiều đam mê hơn đối với Ketamine, và dành nhiều chương trong cuốn sách năm 1988, tự đề “Hồi kí Siêu hình của một Nhà Khoa Học” để nói về điều này.
Ketamine xuất hiện trong cả hai thành tựu lớn của Lilly: giao tiếp liên loài với cá voi và chứng minh chúng có trí khôn gần tương tự loại người, và bể triệt tiêu giác quan (sensory isolation tank).
Ông bắt đầu phát triển các loại bể triệt tiêu giác quan từ những năm 1950, một buồng tối cách âm hoàn toàn chứa 1 nửa là nước muối siêu đặc với mục tiêu triệt tiêu toàn bộ kích thích giác quan bên ngoài để có thể truy cập tới những trạng thái sâu hơn của ý thức. Trong nhiều năm sau đó, ông dành nhiều giờ bên trong buồng triệt tiêu giác quan, cẩn thận ghi ghép từng phản ứng với các mức liều Ketamine. Chính những trải nghiệm này của ông đã truyền cảm hứng cho bộ phim “Altered States”.
Ông cũng sử dụng Ketamine trong những thí nghiệm giao tiếp với các loài thuỷ sinh có vú. Đây là dự án mà ông đã dành nhiều thập kỉ để thực hiện cho tới khi qua đời năm 2001 ở tuôi 86. Lilly luôn giữ niềm tin rằng cá heo có khả năng giao tiếp và viết nhiều cuốn sách về điều này – một sự thật mà ngay nay được khoa học công nhận rộng rãi, và thứ ngôn ngữ được sử dụng để giao tiếp với cá heo ngày nay cũng là do Lilly phát triển. Ban đầu, nghiên cứu bắt đầu bằng việc mổ não cá heo và gắn các điện cực vào để thăm dò, ngay khi chúng đang sống. Vào những năm 1960s, ông và các cộng sự dành ngày và đêm ở phòng thí nghiệm trên biển Caribbean để dạy cá heo ngôn ngữ loài người. Dự án này được tài trợ bởi NASA, với tiền đề nghiên cứu được hi vọng để áp dụng vào giao tiếp với người ngoài hành tinh trong tương lai.
Tuy nhiên, dự án bị đổ bể do có nhiều tin đồn về động vật bị ngược đãi, bao gồm việc chúng bị tiêm cho LSD. Nhưng thực tế thì Lilly đã dành nhiều năm để kết nối con người với cá heo bằng ketamine, một loại thuốc đã đi qua nhiều nơi với nhiều đóng góp mà ít người biết tới.
Tác giả: Steve Hendrix, báo Washington Post
Nguồn: https://www.washingtonpost.com/history/2019/03/07/ketamine-new-anti-depressant-has-been-blowing-minds-decades/
